Kropotkin, Peter - Woord aan de jongelieden

Vormgeven

“In dit boekje: een anarchistische oproep uit 1880 aan de studenten om de kant van de arbeiders te kiezen!!!!!!!!”

De Vlijtige Vlieg - Antwerpen - 1971

BERICHT VAN DE HERUITGEVER

Het opstel "Een Woord aan de Jongelieden” door Peter Kropotkin verscheen op het einde van vorige eeuvi in het anarchistische orgaan "La Révolte" .

De volksdrukkerij Wolvega bracht het enkele jaartjes later in het Nederlands omgezet als brosjure uit. Daarin werd het voorafgegaan door een "levensschets van de schrijver" die in deze heruitgave niet werd behouden. Wij ontdekten het werkje in de Stadsbibliotheek te Antwerpen, maakten et fotokopies van , bewerkten hier en daar de verouderde spelling en zetten het op stensil. Na "God en de Staat" door Micheal Bakoenin en "Een woord aan de Jongelieden” van Peter Kropotkin zullen wij, voor zover mogelijkheden en middelen ons dat toelaten, verder gaan met het heruitgeven van waardevolle geschriften en geschriftjes van anarchistische auteurs.

de heruitgever .

AAN DE JONGELINGSCHAP

I.

Ik zal eens spreken tot de Jonge lingschap . Laat de ouderen - ik be doel de ouderen naar geest en hart - dit terzijde leggen en hun ogen niet vermoeien met wat hun geen goed zal doen . Ik veronderstel dat gij omstreeks achttien à twintig jaar oud zijt , dat gij uw leerjaren of uw studieën hebt volbracht en op het punt staat het leven in te treden . Ik neem a an dat uw geest vrij is van bijgeloof, dat gij niet gaat luister en naar de preken van godsdienstleraars en geestelijken, en wat me er is , dat gij geen fatten zijt - treurige produkten van een maatschappij in verval - die met hun apengezichten en mooie kleren flaneren langs de trottoirs en alleen hun eigen vermaak zoeken tot elke prijs. Ik neem, integendeel , aan , dat ge het hart op de rechte plaats hebt en daarom spreelc ik tot u . Ik weet dat de vraag , die u het naast aan het har t ligt , is: Vlat zal ik wor den? Di t vraagt ge u iiëlrfël"kë,ïë- en t elkens weer af . I nde r daad , wanneer men jong is , begrijpt men dat het nie t aangaat ten koste der maatschappij leeg t e lopen , na eerst j arenlang t e hebben gestudeer d , - l et wel - TEr; KOSTE DER MI.ATSCHAPPIJ . Hij moet Vie l geheel ontaard zijn door ondeugd , die nooi t heeft gedroomd eens zijn geest , - 8 - nog l ager de l ente nie t meer zeI hul en , en dut he t nanst de deur nog veel e r ger is. Vlnt zult gij tot al de ze zieke men sen zeggen? Goed voeds e l , ve r ande ring ven lucht , mi nde r afmattende a r bei d ! Dut zoudt gij willen zeggen , muar g ij durft he t nie t'···zïSiû;en, en neemt nfsc he i d me t een gebr oken hart en een vloek op de lippen . De vol gende dog, a l s gij nog denkt Gun de bewoners vnn dct krot , zul uw kollega u verte llen dot hij per rij tuig is ontboden bij de e i gena r es van een rijk pcl ei s , een dame , uitgeput door s l ape l oze ncc ht en , di e haar l ev en wij dde C~ ffi1 buIs, t oile t , visites en twist me t een dr onken echtgenoot . Uw ko llege schreef ecn minder ûbnormnl e l evenswijze voor, minder opwekkend voedsel, wa.nde lingen in de f r isse lucht , kal mt e V Qn geest en een we i ni g ko.me r gyIP.llûstiek , om de pInets t e vervangen van pr oduktieve a r beid. De cne vrouw sterft , omdct zij huar ge he l e l even vocdse l , slaap en rust moc st ontbe r en , de ande r e kwij n t weg , omdnt zij nooit de a r be i d heeft gekend ! Als gij ecn vc.n die flauwG natur en zijt , di e bij de meest t e r gende zeken zichzelf troost door een sc houderophalen en een lichte zucht , dan zullen deze kontrnstcn , geholpen door uw ei gen wrede na tuur, u drijven binnen de rij en de r gef ortuneer den , Dpdat gij nooit zult wor den gevonden Jnder di e ellendi gen . Maar nI s gij een ~§! .. lJ.f:I. zij t , nIs e lke aandoening i n u zlch oplost i n wil , nI s he t - 9 - di e r lijke in u niet all e gevoe l heeft uitgeblust , dnn zult gij t ot u z elf zeggen: "Neen, dàt is onrecht , zo ken het nie t l anger . Het is vruchteloos ziekten te genezen. De kunst i s zi ekten t e voorkome n . Wot verlichting vnn dr uk , eni ge geest elij ke ontvlikke l ing , en wij zouden de helft vnn de ziekten en de he lft vnn de kw ~ l en van onze lijst kunnen schro.ppen . Weg met de dr c.nlc j es ! Frisse lucht , goed voedsel en minder ve r di erlijkend werk , dààr moe t en we mee beginnen ; zonder dàt is heel onze geneeskunde huiche l nr i j" en bedrog . u Op de dag, waarop gij dit zult zeggen , zult gij het socinlismc verstD. un . En dan zult gij behoefte gevoelen om het nog beter te ve rstaan, en els ~n'~H1?:.~t~H~.~h.t?:.g.h.?Htq geen ledig woord voor u is , nIs gij de strenge indukt ieve me thode der nctuurwetenschep t oepest bij uw s tudie van het socicle vraagstuk, den zult gij u bij ons :LCll1sluiten en, evenc.ls wij , werken o.o.n de s oci a l e r evoluti e . il;k!.c.r wellicht zult gi j zeggen: "Weg met de prc.ktijk; gGlijk de sterrekundige , gelijk de scheikundige , willen wij ons wij den no.n de zuivere wetenschap : di e werpt nltij d vruchten cf, zij het dan ook slechts voor toekomstige geslachten . 11 Laat ons v~~r a lles goed v erstaan vm t ge zoekt in de wetenschap . Zou het elleen zijn het genot - ongetwijfe l d ede l en gr oot - dut het naspeur en van de gehe i men dor natuur en de oef eni ng ven onze verstcnde - - 10 - l ij ke vermogens oplevert? I n det gevel coet i k u vragen , waarin de gel eer de , di e uit zucht nao.r genot de we t enschap beoe f ent, verschilt van de dr onko.ard, di e ook alleen genot zoekt en dat vi ndt i n de dr ank ! Zeker, de ge l ee r de heeft eén betere bron vo.n genot gekozen , omdat zi j n genot l evendi ger, inni ger en duurza mer i s , maar dat i s alles . De dr onkaard en de ge l ee r de hebben beide een en he tze l fde zelfzuchtige doel: PERSOONLIJK GENOT. Maer neen , dit zelfzuchtig l even kunt gij niet bege r en. Door de beoef ening de r wetenschap wens t gij t e werken v oor het me nselijk ge slacht. Dit is he t i deaal, dat u bij uw s tudi e bezielt. Schoon i deaal! En wie is er, di e dat i deaal niet een wijl heeft ge ko esterd , t oen hij zich voor het eerst ann de wetenschap wijdde? Maar als gij we rkelijk dr oomt van he t heil der menshe i d , als dat we rkelijk he t i deaal is dat uw studieën bezielt, dan zal zich, 0.1 hebt ge nog zo we inig inzicht, een vrese lijke t egenstelling zich aan u opdringen , dan zult gij a l hee l spoedi g beme rken , dat bij de tegenwoor di ge maatschappelijke orde de we t enschap s l echts een wee l deart ike l is, dat di ent om he t l even te veraangen mnen vnn 9..p..~.~ .. ~.E3. personen , mao.r dnt ongeno. o.kbear i s voor P..~JP:.0 ... E~.h.~.?J he t menselijk ge slacht. Inde r daad, r eeds meer dan een eeuw ge l eden vesti gde de we t enschap een ge zonde l eer van he t we r e l ds t e lse l , maar hoe we i ni g mensen zijn - 11 - clo.o.r mee nog bc:kenc1 , hoe weinig zijn nog maor bezi eld me t een Geest von werkelij k wetenschappelijk onde r zoek? Ncuwe lijks een paar duizendt ~ ll en di e zich ve rliezen te mi1c1en van honder den millioenen , be hept me t vooroorde l en en bnrbccrs bij ge l oof , speelpoppen vnn godsdienstige bedrie gers! Zie mQ~ r eens wnt de we t enschap heeft geàünn voor de fysische en mor e l e eezondheidsleer. Zij vert elt ons wet wc moe t en doen om ons licho. am en onze opeenge hoopte .bevol king gezond t e houden, zij wijst de weg no.nr verstandelijk en zedelijk geluk . M,"'r lie t he t onlne t e lijke werk , in de ze tllee r egels opgesl ot en , niet cIs het wcre versteend in onze boeken? En weer om? Omda t de wet enschap heèen ten doge he t voor r echt is van een handj evol. Omdat de socia l e onee lijkhei d , di e de maat schappij ve r deelt in twee kInssen n • 1 . ~.~pJ .. ~E:.~.~.~.~.~.~._ ... ~.~.~, .. ~g.2.I).9F~~?~ .. ~_~.F~ , a lle l evensr ege l en voor een Ge zond bestaan mcken t ot bittere ironi e voor negen tienden vnn het menselijk goslc.cht . Ik zou mee r voorbe e l den kunnen cD.l1ha l en Iila.cr zeI het hierbij l a t en. Ga. Fe.ust I s ge schiedenis T:lco.r eens no. , wanr de vuile vensters nnUvl0 - lij ks lich t l a t en vellen op de boeken , en bij e lke schrede in elke richting zul t gij voor u zelf nieuwe bewijzen vinden. De zaak is nu niet, nog méér wet enschappelijke waarheden t e verz amelen, nog mé ér wetenschappelijke ontdel,kingen t e doen . Wat v/>6r - 12 - al l es nodig is , dat is: DE REEDS VEROVERDE WAARHEDEN TE VERSPREIDEN, ZE TE BRENGEN IN HET LEVEN VAN HET VOLK , ZE TOT GEMEENGOED TE ~~KEN . Viat v66r all es nodig is , dat is: de gehe l e menshei d in staat te stellen die waarheden in zich op t e nemen en toe t e passen . Wat v~6r a lles nodig i s : de wetenschap moet ophouden een weeldeartikel t e zijn voor weinigen , zij moe t de grondslag ir'lorden van het l even der gemeenschap . Om de r r echt- v a ardi h e i dswille. . ....................... _--......................... . ···_···Ik····~i,wË.er-·véraer dat het belang zelf der wetenschap dit ei st . De we t enschap zelf maakt geen war e vorde ringen , voordat een nieuw ontdekte waarhe i d een publiek vindt , in staat haar in zich op te nemen . De theorie de r mechanische oorzaak van warmte in de l a~tste eeuw ver kl aard i n bij na dezelfde termen nI s Hirn en Claudius, bl eef .t achtig j aür begr aven in akademische gedenkschriften , tot do t de kennis der natuurkunde genoeg ve r s prei d VInS om een publiek te vormen , geschikt om hoar in zich op t e nemen. Er wa r en drie opeenvolgende geslechten nodi g voordat de theorie van Eresmus Dorwin over de soorten gunstig v/erd ontvo..ngcn uit de mond ven zijn kle i nzoon , voordat zij onde r de pressie der publieke opi ni e word cangenomen door de mennen der akademi e . De geleerde , gelijk de dichter en de kW1stenonr , is alti.i d he t prodUkt VGn de maat schappij waarin hij l eeft en l ee rt. Wanneer gij doordrongen zijt van de ze denkbee l den , dan zult gij be- IJ - g r~Jp e n dat v66r a lles nodi g is een a l gehe l e omkering i n de t egenwoordige stond van zeken, di e de ge l eer de ve rzadigt met we t enschn.p en bijna. he t gehel e mense lijk geslecht ve r oor deelt om t e blijven in toesta.nden van 5 of 10 eeuwen t erug , tot sloven of mcchi ncs , onbekvmo.m tot het opne men van wetenschap . En op de dag waarop gij zult door drongen zijn ven dit gr ootse , humane en diep we t enscheppelijke Qenkbeel d , op di e dag zult gij uw srnnok voor o.bstr a.kte wetenschap vcrliezen . Dan zult gij u non he t werk zetten om de midde l en t e vinden ten einde di e ommekeer t eweeg t e brengen en nIs gij dat onderzoek ins t elt met deze l fde onpartij di gheid die uw wet enschappelijke nasporingen l eidde , dan zult gij noodzakelijk de zaak v~n he t soci a.lisme omhelzen; don zult gij breken mc t he t sofisme en u bij ons ncnsluiten; don zult gij niet meer Vlerken om die toch reeds verzadi gde kleine groep nog moer genot t e verschc.ffen , maar uv; verstond en ij ver gehee 1 wij den cnn de diens t der verdrukte messa . En weest ve rzeker d dat gij in he t bewustzijn van uw plicht t e hebben gedeen en overeenstemrning t e hebben gebrecht tussen uw gevoel en uw doden , Jut gij dan krechten i n uw binnenste zult voe l en ontweken, wacrvnn gij hot besteen zelfs nie t hadt ver moed . En wanneer den die ve r ondering - en di e i s , i n spijt ven uw l e r aren i n ('.lle geva llen nie t ver of - als den di e ve randering , wne r aan gij - 14 - hebt meegewo rlct , zo.l komen , dan zo.l de wetenschap nieuwe kr~ cht en putten uit he t wetenschappelijk werk dcr gemeenschep, uit de mnc ht igc koöper a tie ven onmetelij ke l egi oenen nr be i de rs , di e zich ver dringen om hun krochten t e s t ellen i n hno.r di enst , dan zal de wetenschap een vlucht nemen vlGo.rbij heer hedendo.o.gse l angzame vorderingen loute r oe f eningen zullen schijnen ven schoolj ongens . Genie t den de we t enschap , di e ook een genot za l zijn voor a llen! Il. Gij, die i n de r echten studeert , u voorbe r ei dt op de bolie , he t i s moge lijk dat gij aole illusies hebt gemankt voor de t oekomst . Ik wil aannemen dut gi j behoort t ot de e de lsten de r mensen , dc t gij behoort tot hen die weten wn t altruïsme is. Elk ven u denkt we llicht : "Ik wil mij knnten zonder ophouden , zonde r genade tegen alle onr echt. Ik wil onophoude l i jk nrbei uen v oor de zegeprcal der wet - de uitdrukking van het hoogste recht - welke l oopbc.ru1 knn schoner zijn? " Zo trcedt gij vol vert r ouwen in u zelf en in uw r ocping het l even in! Kont , l o.t en we , onver schillig wc.or , de ge r echt eli j ke j nnr boeken opensla.c.n, en de fe iten nego.o.n ! Hi er vree.gt de rijke gr onde i genco.r de uitze tting van een boer enpc.chter, di e de verschuldigde pc.cht ni e t heeft be t aa l d . Uit het we ttelijk oogpunt is geen aarzeling moge lij k . - 15 - De boer heeft niet beteald, dus moet hij er ui t . MC.cr nIs wij de tei t en negeen den ontwar en wij: dat de eigennnr zijn inkomen steeds heeft doorgcbr r'.cht in genot ; dct de boer steeds heeft georbe i d . De ei genaar heeft niets geda,en on zijn l ond t e verbet er en , toch is in vijftig j enr tijd de woerde verdrievoudigd , dank zij de zovee l gtulstigcr gewo r den ligging door de aanl eg van een spoo rlij n , door de a.an l eg ven nieuwe Vlegen , door het dreineren ven nabijgel egen pl eBaen, door he t vellen en i n kultuur brengen vnn naburige bossen; on de boe r , di e veel heeft bijgebr f'.cht om ann he t l and deze ve rhoogde waarde t e goven , is geruïneer d ; in handen van woekeraars gevallen , is hij me t schulden ove r l eden en kon de l a.ndheer niet meer betelen. De Vle t - dtijd in het bel eng vnn de lCll d h~e r - is duide lijk . Zij geeft de l nnGhcer het recht de pacht er uit t e drijven . Mnnr gij - in wie de f iktie der we t he t gevoel van r echt nog ni et he eft gedood - wnt zult gij doen? Zult gij e i sen , overeenkomstig de wet , dot de pacht er op s troc t wordt geworpen? Of zult gij ei sen dat de lcndheer zel vergoeden c 11e vermeer de ring ven waarde aan zijn nrbe i d ve r schuldigd? Dit eist de r echtvnc.r di ghei d . Wiens zij de kiest gij? Van de wet t egen he t r:,,-,.11.~ of van he t r:"gg.:f--t egen de we t? En nIs het v!erkvolk het werk stnnkt zonder de voor geschreven IIvoor afgCLnnde kenni sgeving" can de o.rbe ic1gever , aan wiens zijde zult - 16 - gij u schar en? Aan de zijde der wet - dat is oon de zijde van de orbeidgev e r , d i e schondelijl{ misbruik m~nkt ven deze kri s i s , of teeen de wet , meer vo6r (10 nrbe i de rs , di e s l echts ven vijfti g cents t ot twee gul den per dog ve r dienden en hun vrouwen en kinder en zagen sterven ven e llende? Zult gij de fi kt i e de r "vrije over eenkomst" verdedi gen, de t heorie der bindendheid van kontrnkt en? Of zult gij het recht hooghouden , dot u zegt dot een kontrnkt tussen iemand, di e \'w'c l gevoed is , en iemcnd, di e zijn ar beidskracht en ~9..~ .. t ve rkope n voor een bete broods - een kontrakt tussen de s t erke en de zVfc.kke - geen vr ijwilliG recht s ge l di g kontrakt is? Nog een gevnl. Een men gent een ·,r l eeshouwerij voorbij t noemt een stuk vlees en l oopt weg . Gevet en ondervrna.gd blijkt dot hij een nrm we rkIiu:m i s zonder werk , dut hij en zijn ge zi n i n geen vier dogen hebben geget en . Het volk smeekt de slechter de men ongemoei d te laten , maar de slecht er eist de "zegepreel van het r echt"! Hij l c.c.t hem vervolgen en de arme rnQl1 wordt t ot zes maanden 80- ve.ngenis ver oor deeld . Aldus wil he t Themis in heer blindhe i d ! En uw geweten? Komt het niet in opst[l.Jld t egen \ïet en mca.tschcppij , ol s het zie zi e t dot e lke dag derge lijke vonnissen wor den geve l d? Of zult gij de toepassi ng der we t eisen t egen die ander e men , di e , mishcndel d , door i eder ve rstoten ven kindsbeen cf, opgr oeiede zonder één woor d vnn liefde t e horen , en e i ndi gde met zijn buurmen te vermoor- 17 - den om hem een gulden t e ontstel en? Zult eij do doodstraf - of , wat erger i s , twintig j enr gcvC'.ngenschop - ei sen , wetend dat hij mee r ziek dan ~8do.d i g , dat nie t hij , maar de maat schappij schuldi e i s aan misdocd? Zult ge ei sen dat di e wevers i n de kerker worden gewor pen, di e in 0cn ogenblik vrm wenhoop en v e rbi t t ering de fabriek in brc~d stoken ; dc.t di e men nncr de gal e i en \'Iorde ~ezondcn J di e vuurde op een gekroonde noor denccrj dot di e opstcndelinBen worden gefusilleerd , die op de b~ rrik cden de vlag de r t oekomst hadden gepl ant? Noen - duizendmeal neen ! Indi en g ij .~eÇJ.e nQ.c:r:.t inplants vnn r epetee r t wnt u werd onde rwe zen; indi en ge de we t ontleedt en de sluier van fiktie wegrukt di e hunr ccr spr one ve r be r g t - welke het r echt ven ue sterkste is - en hcar we zen - hetwelk de wij di ng der onde r drukkers is - dan zult gij me t een ve r heven ninr.chting voor h.."\c.r wor den vervuld . Dun zult gij gevoe l en dat te blijven i n di enst der ge schreven v/<::t is u zelf elke dag te brengen in t cgcnspr m.:k en trcl.nsc.ktie met de we t van uw geweten. En a::mgez i en de ze strij d nie t kon voortduren , zult gij 6f uV! gewe t en t ot zwij gen brengen en een schel n "lor den, 6f gij zult bre·ken me t alle traditie s , en met ons medewerken can de afschnffing von alle onrecht in 8t ~n t en maa.t schappij . Mcar dan zijt ge socia list , den zij t ge !ev..9_~~13-~ i o_129:i ::f!- - 18 - - En g ij , jeugdi g i nge n i e u~ , di e hebt gedr oond van t oepassi ng de r \'/0 - tanschc.p op de i ndustrie om de t oes t nud der ar bei ders t e ve r bet er en , we l k een dr oeve ontgooc he line , we t ecn smcrt \'Iocht u ! Gij geeft uw j eugdi ge ener gi e , uw vernuft t en best e om een pI on uit t e werk en vnn een spoorweg , di e l cngs de r ond de s of Gr onds en door be r gen van eraniet t wee londen za l ver enigen , door de netuur gesche i den . Moer einde lijk ocn he t we r k , zult gij i n di e somber e t unne l l egi oenen van or bei ders zien va llen door ziekte cn ont bering ; anderen zult gij zien t erugke r en ne or huis me t nc.uvlelijks eni ge penningen i n de zak en de kiem van de t e ring i n de l ongen . Gij zult menselijke l i j ken , door schraapzucht vermoor d , UVl weg zien a fwerken mij 1 voor mi j 1 , en ols di e Vice den eindelijk i s vol t ooi d , dnn zult gij di e zien gebruiken t ot heerbnnn voor he t kanon ven de gcwe l cle neor ! Gij hebt uw j eugd gewijd a an een ontdekking om he t produktie proces t e ver eenvoudi gen en, na onaf gebroken streven , na tal van slapeloze nachten , kunt gij einde lijk zeggen : ]<;_l!:r:.~.l<.,,! ik heb he t gevonde n . Gij past uw ontdekking toe , en he t suks es overtref t uw stouts t e veI'V'lachtingen • .. tienduizend , tVlin tigduizend arbeider s worden op straa t geworpen ! Zij di e aan he t \'lerk blij ven - meestal kinde r en - worden onde r de l en der machine ! Drie , vie r , tien e i genaars worden rij k en "ledigen de schuimende beker U ! I s het dit , waar van gij hebt gedroomd? - 19 - In het kort, indien gij de vorde ringen der nieuwe industrie bestudeert , zult ge zien : dat de naaister niets , absoluut niets heeft gewonnen door de uitvinding dcr naaimachine; dat de arbeider in de tunnel van de St . Gothar d sterft Ben tering , niettegenstaande de uitvinding der diamantboor; dat de metselaar en timmerman , evenals vroeger, buiten werk zijn , en als gij de sociale vraagstukken behandelt met de zelfde onafhankelijkheid van geest , die bij uw technische vrcugstul<:ken u l e idde , dun zult ge noodzake lijk tot de konklusie komen, dat onder het stelsel van privaat-eigendom en lonen , elke nieuwe ontdekking , wel verro van het welzijn der arbeiders te verhogen , integen deel hun sla.ve rnij zwa.a r der mankt , het werk meer verdierlijkend , we rkstakingen menigvuldigcr, de krises hevi ger' maakt , en dc.t degene , di e rocàs elle voordelen geniet , de enige is die daarbij profiteert . ~·i D.t zult gij dan doen , o.ls gij tot deze slotsom zijt gekomen? Zult gij uw geweten i n slemp wiegen door allerlei sofismen? Dan zal er een dag komen waarop gi j afschei d zult nemen van de eerlijke dromen van uw j eugd en gij zult nlles aangrijpen wn t slechts kan strekken om UVl eigen genot te vermeer de r en . Dan zult gij u aansluiten bij de bende uitzui ger s . Maar indien gij hart hebt , don zult gij zeggen: tlN een'·~-···het i s nu de tijd niet om uitvindingen t e doen; lont ons eerst arbeiden aan de hervorming der maatschappij , nan de afschaffing van individuee l ei gendom , - 20 - opdo.t e lke nieuwe ontdekki ng op het gebied de r industrie ten goede zou komen aen Ge heel de menshei d. Don zullen deze nrbei dcrs - nu blote mochine s - denkende mensen worden , di e bij de a rbe i d vnn hun handen, hun geestkracht door s t udie ge l eid , toe passen op de i ndus trie , en don zal de techni s che vooruitgang een vlucht nemen zo hoog , dct i n weinige j cr en mee r ve r Jlczenlijkt wordt dan wij nu k lLl1nen dromen" . Mo.ar dan zijt ge soci a.list , dnn zij t ge :r.g.Y.9 .~_~,~ .~g.~.0J .f~········-··· ····· ······ '····· ' En i ndien ge onderwijzer zijt - niet een die zijn r oeping Gen verve l end vak vindt , maar ecn , die t e midden von zijn jonge volkj e genoegen schept in hun be zie l de blik , hun ge l ukki ge glimlach en di e in de ze le l kl e ine kopj e s de humanitaire i deeën tracht op t e wekken , Wno.rme0 hij dweept e toen hij jonger VlnS : wnt zullen wij tot u zeggen? Dikwijls zie i k u bedroefd en ik wee t wca r om gij de wenkbrauwen fronst ; uw mee st ge liefde l eerling - ver in het latijn is hij wel niet , moar hij he eft een goed ho.rt - r ecit ee r de zoëven met zulk een gloed de l egende vcn Wilhelm TeIl. Zijn ogen schoten vlammen, en zijn hond scheen te grijpen naar de dolk om alle ti r annen t e doden . Me t Vlet vuur herhacl de hij de hartstochte lijke woorden von Schiller: Bee f niet v oor de slaaf , die zijn ketenen ve rbreekt , Voor de vrij e mens zult gij niet beven ! t \ l \ - 21 - Ma.~ r thuis gekomen wordt hij door zijn moeder, zij n vnJer , zijn oom, door allen streng beknord over zijn gebr ek aan eerbied j egens de dominee of de ve l dwacht er . Langer den Gcn uur zeurden ze heI!l over de Vlnc.r de ven uvoorzichtighe i d" , over de deugd vnn "eerbied voor de Bestel de macht en" t over de plicht von "onde rvterping" en zij brachten he t eindelijk zo ve r , dat hij Schiller heeft t e r zijde gelegd en t er hand genomen : " De kunst om i n de wereld vooruit t e k omenII ! En den, giste r en heb t gij pas vernomen , dat he t met twee ven uw beste l eerlingen slecht is afgelopen . De ene dro omt alleen ven épcul ett en , de ender steelt , semen met pctroon , op de mage r e l onen der ar beiders! En g ij , di e zo uw hoop hadt gesteld op de ze twee j onge lingen , gij denkt na over de treuri ge t egenstelling tussen dit l even en het i deeI e . Dt.erover zult gij nog Vle 1 m.ee r peinzen . Meer ik voorzie dat binnen twee j o.r en v::m t e l eur ste lling op t e l eurst elling , gij uw lieve l i ngsschrij vers terzij de zult l eggen , cn t enslotte zult vinden dct TeIl , nu j a , een goed voder wos , maar t och over i gens vrij we l een gek ; dct cr moede e i genlijk Viel een uitstekende zonk is , bij de kache l , vooral cIs gij de hele dQg l es gegeven hebt i n samengest elde intrestberekening; dat di e heren dichters altijd in de Vlol ken zijn t cn dat hun verzen ei genlijk niets te maken hebben met he t werkelijk l even , noch met het ::.an- 22 - stnonde bezoek van de schoolopziener! Of dit , 6f uw j eugè.dromen zullen de overtuieing worden van uw m::mne lijke l eeftij d . Gij VlGnst uitgebr ei de , hlli~nnitoire inrichtingen voor oll en , in en buiten de school; en ziende uet di t onmogelijk is in de t egenwoor di ge stno. t von zeken , zult gij de gr ondsl ag zelf ncnvnl len de r t egenwoordige mno.tschnppij . Don , ontsl a.gen door de Minister of het schooltoezicht , zult gij de school verloten en komen tot ons - t ot ons om t ot oudere na.nr minder ontwikke l de mensen den gij t e l e r en , hoe bekoorlijk de kennis is , en hoe de ~o.nts ch nppij behoor de te zijn en zol zijn . Gij zult met de s ocüüisten komen a rbei den cnn de a l gehel e omker ing vnn de t egenwoordige toest and . Gij zult crbeiden con de zegeprca l von vrij he i d , gelijkheid en s olidariteit . Gij zij t don ?9.9..~.G.1.á-.ê.t. , t;ij zij t don r...e.. ..v.....o... " l...u.....t...i...o......n....a....i.....r... . • En einuelijk gij , j eugdi ge kunstenc. c.r s , bee l dhouwers , schilde r s , dicht e rs , musici , - hebt gij niet bemerkt dat he t heili ge vuur , dct enige van uw voorgangers be z i el de , i s uitgeblust in u en de uwen , c1c.t kunst nu geI!1eenp l ncts i s , dot de middelD~ ti ghe i d regee rt? En hoc zou het anuers kunnen? De vreugde ue oude wereld t e hebben t er u.egcvonden , weer te kunnen putten uit de bronnen der nc.tuur, di e het nnnzijn gc.f een de meesterstukken ven de Renc.issancc , bestaat niet voor de hedendac.gse kunst; de r evolutionaire i dee heeft haar t ot nog • - 23 - toe niet bezi e l d, en Geen idee hebbende , meent zij er een gevonden t e hebben in he t re clisme . Zo spant zij zich he den t en··-·d"iig'ii:i· .. ··:tri om de douwdroppe l op he t blad van een plant in kleuren vreer t e geven , om he t o.chterste van een koe na t e bootsen , en om hee l nauwkeurig i n dicht en ondicht t e beschrijven een stinkende moddersloot of het boudoir VQn een ve r kwistende vrouw! ~Eo.or nIs dit zo is , wnt don te doen? zo vrCtc:gt gij. Als UVI heili~ vuur nie t meer is don een wnlmende pit , go don voort te doen zàols gij gedûc..n hebt , en uw kWlst zol heel spoedi g " fdal en t ot het vak van décornteur vnn de pronkkamer von een of enelere kruidenie r , vnn schrijvers von tekstboekj e s voor kluchtspelen of ven feuilletons voor M. de Girnr din . De mee ste onder u genn c l hnls over kop di e weg op neer beneden . Mna.r indien v..'Q.Q.rlijk de hwno.n i teit weerklc.nk vindt in uw hnrt , in< l i en gij , nIs wc. er o.chtig dichter , oor hebt voor de hartsl~E (les levens , dan kunt ge nie t koe l en onzij di g blijven t e mi dden van di e zee ven lij den , di e om u woeut , t e mi dden ven dc.. t vol k dat sterft van honger , van di e hopen lijken in de mij nen , ven J i e stapels verminkte lij ken aan ue voe t der bcrriknde , van di e ba.nnelingen op weg om begraven te woruen in ue sneeuw van Siberië of om .t e s t erven aa.n de koortsen der tropen . Den kunt ge niet onzij di g blijven te midden van di e ve rheven strijd om r echt , vnn ue stervenskret en uer ovcX'lNonnenen, VQ.l1 de zwelg- 24 - pertijen <le r ove r"llinno.c.r o , vc.n di e worsteling vo.n helclc rLr.1o c.J tegen lGfhcrtighei< l, ven zi e l en~del teGen l eeghei d , maar uen zult ge u scheren ecn ue zij ue der verdrukten , went gij zult weten dat het wcr e , het ve rhevene , - in ' t kort , he t l even zelf - is C~~ de zij cle ven hen die strij den voor J.:.~_~.h.~ , p.J~:,'1P.:p..~,.tG._i.t ,

r.9 . .9.h~.Y.9:.~.~.~_~.B,h:~ _ ~.4 !

Gij houdt mij t en Inetste t e rue. "Hoe nu!" zeet gij . "Moer ['.ls nb strnkta wetcnschc.p weelde is , de genee skunst be ur oe , o.l s de we t onrecht i s , tecIDlische uitvindingen midde l t ot exploita tie , GIs de school met hc.nr prc.ktische wijsheid moet verdwijnen, en de kunst zonder rcvolutiono. ire i tlée moet ontuo.r c1cn , wat , wnt blijft cr dan voor mij over t e etoen? I' Ik zeI het u zeggen : Een onmetelijk v/erIc , een werk, centrekkelijk in de hoogste mnte , een werk weerbij uw deden in vol maakte overeenstemming zullen zijn met uw gewe t en , een ,{!Brk voor de e(~e lstc en krachtigste naturen . \'Ielk werk? Ik z"l het u zeggen . UI. De ontleding die wij gemaakt hebben l eidt hi e rtoe : Dat men 6f het moe t op een akkoordje gooien met zijn geweten en t en slotte zeggen: "Laat ne mensheid ondergaan , als ik maar al het "genot en voordeel" heb dat he t volk dom genoeg is om mij - 25 - nf te staE.ulI , 6f dat men zich moet aansluiten bij de socialisten, om met hen te arbeiden aEn de algehele hervorming der maatschappij . Niettegenstaande de gevolgen van Cen bourgeois- opvoeding , de mening van belanghebbende partijen , en de sofist en der samenleving , moet elk denkend wezen logisch komen tot deze slotsom, als hij zijn redenering m~cr grondt op hetgeen er om hem heen voorvalt . Hoeft men als eerlijk man geko zen , dan doet zich de vraag .voor: uwc.t te doen?" Het antwoord is gemakkelijk. Ve rlont de positie wonrin ge geplentst zijt , waar men gewoon is van het volk t e spreken 0.18 VD.1l beesten; - kom t ot dat volk , en het zal u zelf antwoor d geven. Gij zult zien dct overal , in Frenkrijk , Duitslnnd , in Italië, in de Verenigde StatE::n , overcl wanr een bevoorr echt e en een verdrukte klnsse bestnût , aan een r euzcnwe r l{ wordt genrbeid , wo.c.rvnn he t doe l is voor eeuwig het feodc.lisme te breken van het knpitacl, en de mc.ctschnppij te grondvesten op r echt en billijkheid. He t is niet genoeg dat de tegenwoordige arbeidende klnsse hno.r hertverscheurende klo.ngznngen doet horen , zonls de slavcn der 18e eeuwen dc russische boer ze nog c~~heft , - ze werkt voor ha er bevrijding , ze werkt met wil en bewustzijn. H::>.ar geest is voortdurend bezig met het rcC!.dsel wnt er gedGcn moet wor den , opdat het l even , in plaats vc.n een vloek veor drie vi erden van het menselijk gesl acht, een genot - 26 - worde voor allen . Zij neemt de moe i lijkste sociol ogische vr::::.a.gstukkcn t er hond en tracht ze op te lossen me t ho.::::.r ve rstand , haer opmerkings gnve en hoer ruwe proef nemingen . Om me t anderen - e llendi g a l s zij zelf - ven gedachten te wisse l en , trccht en zij zich t e ver enigen , te organi seren; zij vormen zich t ot genootsc hoppen , net moeite staende gehouden do or hun geri nge c ontributie ; zij tra cht en zich vers t aanbaar t e mnken buiten de grenzen , en beter den de meest welbesprackte filantropie bereiden zij de dag voor , wo.::::.rop de oorlog tussen de volke r en onmogelijk

l.ol wor rlen . Om te weten ~"lOt hun

broeders doen , om hen beter te kennen , om hun i deeën in zich op te nemen en t e verspr e i den , onde rhouden zi j (me t welk een krachti nspnnni ng , welk een ontbering !) de ::trbeide rspers . Ten l aatste is het uur gcko- 1'!len : zij staan op , en , de strnten en de bnrrikaden r ood vervend me t hun bloed , strij den ze voor de vrij heid , qie , nI s ze bevochten i s , door de rijken en mc.chtigen wor dt vervalst t ot voorrechten vo or zich en nieuwe wopenen t egen hen ! Welk een onafgebroken kr uchtinspanning ! Wnt e en onaf gebroken s t r ij d ! Hoe dikwijls moest men nie t opnieuw beginnen! Nu eens om de plca tsen nnn t e vull en , l eeg geworden door afval , door uitputting , door omkoping , door vonissen; den weer om de gelede r en t e herst ellen gedund door kenon en Eitrnillcuse , door vor delging der mosso . De ges c hriften van de ze bewegi ng - 27 - vlOrc1cn opgestel d door mensen , di e de br okstukken van hun onderwijs van de mo.ctschnppij , cIs het vlcre , hebben moeten ste l en , door zich slonp en voedsel t e ontzeggen; ze wor den steunde gehouden door de c ent en , bc spur'. r d op de o.llernoodzakclij kste l evensbehoeften - dikwijls op dr oog br ood - en de gehel e o.gitctie wor d.t l ev en di g ge houden onde r de ge sto.di ge vrees vnn zijn ge zin t ot vrese lijke ellende te zien gcbr o.cht worden , e l s de patr oon bemerkt dut zijn nrbei d0 r , zijn sleuf, Socialist i s . Dit is hetgeen gij zult zien , nIs gij u onder he t volk begeeft . We l mng de nrbe i de r i n deze strijd zonder eind , be zwijkende onder zij n l ast , uit r oepen: "wear blijven t och di e j onge lieden , di e wij hebben gevoed en gekleed gedur ende hun studie tij d , voor wie wij , buigend onder de l est en ~e t l edi ge m.o.gen , di e gebomven hebben gesticht , die E".kndemi es, di e musee; voor wie wij me t vuile ge zichten di e ~ooie boeken hebben gedrukt , di e wij nie t eens kunnen l e zen?" "Wcc.r blijven di e professor en , die, nee r Den zegt , cl I c menselijke wetenschep ve rstnl2n , en voor wi e de ~e nsh e id ni e t eens zovee l wenrd is cIs een zcldzrune rups? Wcer blijven di e mannen, di e r edevoeringen houden over vrijhei d en di e noo i t onze vrij heid verdedi gen en de ze wor dt elke dc.g Me t de voeten getreden? Waar blijven di e schrijvers , di e schilders , di e dichters , di e hel e bende huichel aars, di e vnn het vol k spreken met trnnen in de ogen , r:l.Oûr - 28 - di e nooit t ot ons komen om ons te "hel pen in de strijd?" Weer zijn zij toch? Enkelen genieten in l afhar tige onverschillighe i d ; onder en, en de ze vormen de meerde r heid , ve r a.cht en het ng r auw" , cn zijn gereed het t e vermoorden , zodrn he t aon één van hun voorrechten èurft r oken ! Nu en dan komt de eon of onder t ot het vol k over, d ro~e n d van trom en barrikade I om niem'{6 indrukken op t e doen ; manr zij verlc.te~ de goede znc.k , zodr c zij bemerken dct de V1eg noor de bnrrikcde l eng , de ar beid zwnnr is , en dot de l cuwe rkrcnsen, wan r op zij hadden ge hoopt , hi er slechts doo r nekronen zij n . Vaker nog zijn de ze r ekruten eerzuchtigen di e , nn nislukking van hun eerst e pogingen , de gunst van he t volk trachten te verwerven , naar I nt er de eer sten z i jn die zich t egen he t volk keren , wanneer he t de beginsel en wil t oepassen , di e zij zelf belij den , de eersten wellicht om de kanonnen op he t volk te richt en , als het zich beweegt voor dot zij , de hoofdmannen , het t eken t en [',anva l hebben gegeven ! Voeg bij dat alles l ompen hoon , hooghcrtige verachti ng , en l ofhnrtige luster , don hebt ge bij elknar ol wnt de bour geois- j eugd over heeft om het volk t e steunen in zij n Socialistisch streven . Kunt gij na dit alles nog vragen : "we t te doen" , nIs cllos nog i s te doen? Als gehel e l eg-ërs"· van jongelieden zouden t e gebruiken zijn om met al de kracht van hun geest , van hun energie en hun talenten het volk bij t e staan in zijn r euzentaak , die - 29 - he t heeft ondernomen? Gij , minnaars der zuive r e wetenschap , als gij doordrongen zijt van de beginselen van he t Socialisme , als gij de r evolutie , die in aantocht is , begrijpt , zie t gij dan niet in , dat alle wetenschap opnieuw moet worden opgebouv/d op de nieuwe grondslagen en dot dit in gewicht overtreft al wa t tot dusver op we t enschappelijl< gebi ed is gedaan? Be grijpt gij ni et dat de ge schiedenis - nu een "beleefd verzinsel" vnn de grootheid van vorsten , hoge personages en parlementen - opnieuw moet worden geschetst uit het populaire oogpunt , opnieuw beschreven moet worden , a l s de a rbeid van het volk aen de ontwikke ling van de mensheid? Ziet gij nie t in dat de stE'.a thuishoudkunde - nu de wijding der kapit alistische exploitntie zucht - gehee l moe t worden omgewerkt in theorie en praktijk? Weet gij nie t dat de ant ropologi e , sociologie , e thie k , opnieuw moe t en worden begonne~ , en dat zelfs de na tuurkundige wetenschappen, uit een nieuw oogpunt bezien , een ingrijpende wijziging moe t en ondergaan , zowel Vlot betreft de opvatting als vno ve rkla ring der natuurlijke ve r schijnsel en? Welnu, doe t don a lzo . Stelt uw geest e sgaven in dienst ven deze zonk . Bovenal , helpt ons !!le t uw gezonde logika we r e ldse vooroordelen be strijden , he lpt ons , door synthese de grondslog t e leggen tot een be ter e organi satie . Bovenal l eert ons kennen de toepa s s i ng van echt wetenschappelijk denken en spreken , toont - ) 0 - ons door uw voo r bee l d hoe men zijn l even moe t opoffer en voor de t riomf der wco.rhe i d . Gij , dokte r , door uw pr aktijk t ot het Sociali sme gebr acht, ve rzuim nie t ons vandaag, nor gen , elke dag , en bij e l ke ge l egenhei d t e zeggen , dct he t menselijk gesl echt znl ontaar den cIs he t blijft in de t egenwoo r di ge s t ont van leven en we rken , dot uw geneesmi dde l en mnc ht e loos zij n t egen ziekten , a l s negenennegenti g honde r dsten ven ons ge slacht wegkwij nen in een toestand, lijnr echt i n strij d me t de ve r eisten ven de we t enschap; dut deze t oe standen de oorzaak zijn der ziekten , en dot di e oorzaken moe t en wor den weggenomem . Kom dnn , ze t me t va ste hemd he t ontleedmes in de ze maatschappij in stunt von ontbi nding . Zeg ons we lke de eisen zijn voor een men swaardig bestecm , en zeg ons , els een wcor genee shee r , dat wij nie t moe t en aar ze l en om een rot lid af t e snijden , dct he t gehe l e lichaam zou kunnen besme tten . Gij , di e heb t gearbeid aan de t oepassing vnn de wetenscho.p op de lij ve r hei d , kom t oc h , en verte l ons rri j uit : wet i s he t r esultnat geNeest van uw o,rbei d? Zeg aon hen , die zich ni e t stoutmoedi g op de t oekomst durven verla t en , dct de r eeds ver kr egen kenni s zwenger gaat van ni euwe uitvi ndingen ; l cat hen zien we t de mens kon pr oduce r en , di e c l tij d pr oduc ee r t om zijn pr oducti e t e vermee r de r en . Wij d een het vol k uw s c heppingskra.cht , uw pro.ktis che geest , uw t a.l ent von or go.n i snti e , i n pl cnt s van di t alles i n diens t te - 31 - stellen ven uitzuiger s . Gij , dichters , schilde rs , bee ldhouwers , musici , els gij uw wcr c roeping begrij pt en he t belang der kWlst zelf , komt , stelt ook gij uw pen , uw stift , uw penseel in di enst v en de r evolutie . Tovert ons me t uw l evendi ge stijl , uw tinte l enlle kleur en de r euzens tri j d voor ogen der volke r en tegen hun ve rdrukkers , - bezielt de j eugd me t het revol utionniro vuur von onze vader en; bezingt voor de vrouw hoe schoon de r oeping is vnn hoer mun , di e zijn l even geeft voor de ve rlossing der menshe i d; t oont nen he t volk hoe afschuwe lijk het tege nwo or di ge l even i s , en l eert ons de bijl te l eggen aan de wortel zelf van di e ellende; t oont ons wa t he t nctuurlij ke leven van he t mense lij k geslacht zou geweest zij n , .:'.18 he t door de dwaashei d en domheid der bcstcnnde mcntschappelijke inrichting niet wa r e bedorven . In het kort , gij e llen bezit kennis cn tnlent , els gij ook h.9:r..t hebt, komt , stelt don olIes in di enst van hen , di e er he t meest behoeft e oon hebben . Komt t ot ons, gij en uw vrienden , moor wee t dat gij moe t komen ni e t cIs meest e r s , mncr als mnkkers; he t moet zijn ni e t om te hee r sen , moer om zelf bezi eld t e worden in een ni euwe we r e l d , di e de t oekomst zeI veroveren . Komt , nie t zozee r om t e l eren dan we l om de wensen t e l er en kenne n ven het volk , o~ die t e gevoe l en e n t e f ormule r en , e n werkt dun zonder ophouden , met ol de kracht van uw j eugd , om die wensen - 32 - inGang te verschaffen . Vlee t , dot gij den, en dan alleen , een volkomen en netuurlijk l even zult l ei den . Gij zult zien dat uI uw pogi ngen Qve r vloeui g vruchten drogen , en het gevoe l van ove reenstewning tussen uw gewe t en en uw doden zul krucht en in u opwekken , waarvan gij het bestann zelfs nie t hedt vermoed . De strijd voor wno.rheid , r echt en billijkheid i n de boezen de s volks! \Vnt t er v/e r e l d kunt gij vinden , gr ootser dan det? IV . Drie longe ho of dstukken waren nodig om nnn de jeugd v c~ de gegoede kIes se t e bewijzen , dat t egenover het dilemnn dat he t l even hun stelt , zij ve rplicht zijn - nIs ze moedi g en oprecht zijn - zich nûn t e sluit en bij de socialisten , en me t hen t e arbei den con de 80eie1e r evolutie . De ze waarhei d is t och zo eenvoudig ! Maar ach ! Moeilijk i s het t e spreken voor lieden , di e onder de invloed staan van een bourgeois- omgeving , di e sofismen hebben te bestrij den , voor oo r de l en t e o ver~innen , belangen t e ve rlie zen! J egens u , j ongelieden der crbeidende klasse , kon i k gerust zijn . De macht der dingen drijft u tot het sociclisme , hoe we i ni g gij moogt r edene r en of moogt durven handelen over eenkomstig uw r ede . Inde rdaad is het mode rne socialisme voo rtgekomen v..~ ..... .9.!.l_4..~.~.I?.p. ... _9.p. , uit de boezem van he t volk ze l f . Als sommige denke r s - 33 - der bourgeoisie er t oe ger oken , en e r de s t empe l op drukken der we t ens chap en der filosofie , dan zijn hun denkbeel den t och gegr ond i n de koll ekti eve zie l der a r beidende kInsse . Het r c.t i onel e s ocialisme de r I nte r nntioncl e , dot thans onze beste krncht uitmnnkt , i s uite;ewerkt in de a r beidersvereni gingen , onder de onmidde llijke i nvloed der mo.ssn , en de we inige schrijvers , di e hun steun hebben verleend non di e a r bei d , zij hebben ni e ts gedunn clun de wensen verkondigen , di e reeds heersten onder de a r bei ders. Zich nie t t e wij den o.en de zegepr nnl von het Elocio.lisme is voor i emcnd , di e v oortgekomen is uit de a r beidende klasse , miskenning van e i gen be l ang , verloochening vo.n zijn eiGen zonk, verraad gepl eegd een zijn historische z ending . Gij he rinnert u nog uit uw kinde rj a r en, t oen gij t s winters op strant speelde , hoe de koude dr ong door uw dlll1nen kle r en , en de modder door uw stukke schoenen . Gij ziet kinde r en , poezeli g en rijk gekleed , di e op u neerzien met minachti ng . Gij veel de t een hee l goed dat di e brutal e r ekels nie t me t u en uw makkers gelijk stann in ve r stond en ene r gi e . Munr thcns , nu gij , van vijf of ze s uur in de mor gen , twanlf uren per deg zijt opgesl ot en in smerige we rkpl o.ctsen , en - zelf mnchi ne - dag o.o.n deg, j onr op j aar, heer onve r bi d.de lijke bewegingen moet no.gaan , terwijl de onder en rustig ginsen studer en in prachtige scholen en unive rsiteiten , nu zijn di ezelfde - 34 - kinder en , mi nder intelligent , mear be t e r onder.v6zen dan gij J uw mee s t er s gewor den , en genie t en alle geno t des l evens en v eD do be schaving ; en gij? - wet blijft cr over voor u? Gij gaut nacr uw kl ein ve rtr ek , donker en vochtig , wanr vij f of zes menselijke we zens r ondkruipen i n een ruimte ven enige e llen; wa ar uw moeder , l evensmoe , oud door zor een , schoen nie t door j aren , u steeds voor maal moe t geven ecn stuk brood , ac r dappel en en een zwcrte vloeistof , ironisch koffie genaomd ; en voor énie;e afV/ i s seling hebt gij steeds de zelfde vro.os : hoe moe t de bukker, hoe moet de huisbc.c.s wor den betaal d? En hoe ! Zoudt gij he tzelfde ell endige bestncn voo rts l epen , det uw vader en uW' moe der nu dertie: j aor l eng hebben ge t orst? Zult gij een ge heel l even ar beiden , om neB enkel en al de genietingen ve r schaffen van welstand , kennis en kunst , en voor u zelf niets t e behouden dan voortdurende bezor gdheid voor een stuk br ood? Zult gij voor eeuwie a f stand doen von uI wet he t l even lief elijk ken mcken , en uzelf opoffer en om cl di e senietingen t e verschaffen aan een IIho.ndj evol" luiacrds? Zult gij ol uw krachten opgebruiken , en niets dan ellende lij den nIs de wer ke l ooshei d - de vre s e l ij ke werkel ooshe i d komt? Wilt gij l even op de ze wijze? Misschien zult gij , het einde von uw lij clen nie t ziende , u onden/e r pen , en zege;en: gehel e gesl achten hebben he tze l fde l ot onde r gaan, en ik , J i e het ni e t ver ande r en kon, moe t er mij - 35 - ook acn ondervlerpen . Laet ons dun maar werken cn er ons in schikken zo goed wij kW1nen. We l nu, d~n zal het l even zelf u voorlichten ! Eens t och zal de krisis k o~e n . laet ecn voorbijgucndc krisi s , meer een di e een gehele industrie zeI vernietigen , di e duizenden arbei ders t ot ellende zal brengen , en gehe l e gezinnen zal verwoesten . In het gezicht vnn di e rv..mp zult e ij worste l en gelijk de cnderen, gij zult uw vr ouw , uV! kind , uw vriend t o.t gebr ek zi en vervellen , hen voor uw ogen zien neerzinken en sterven uit gebrek aan verzorgi ng en voeds e l . Mid derwijl rolt het leven voort in de straten der grote stad , zonder dat iemand zich bekommert om hen die daar sterven. Dan zult gij beseffen hoe ve r pl e tterend deze maatschappij is! Dan zult gij denken ove r de oorzaak der krisis , doordenken tot de diepste gr ond van dit schreeuwend onrechtvaardig stelsel , dat duizenden l evens opoffert aan de sc hr aapzucht van een tlhandjevol" luiaards; de~ zult gij erkennen dat de socialisten 'gelijk hadden, toen zi j zei den dat de bestaande maatschappe lij ke orde moet worden hervormd in hoofd en leden . Een volgende maal , a l s uw buas u door nieuwe loonsverl aging nog meer wil bestel en , zult gij pr otester en , en hij ze I u onbeschaamd antwoorden: "Ga heen en ee t gr as, f)" l s gij niet wilt vle rken voor die prij s" . Dan zult gij beseffen dat hij u nie t alleen zoekt t e scher en ol s een SChaap, maar dat hij u - 36 - beschouwt ols Gcn wezen ven lage r e orde; dat , nie t t evreden u i n zijn kleu\"!en te hebben door uw loon , hij het er op c~nlegt u in 81108 t e verneder en tot slaaf. Dan zult gij 6f uw rug kronunen , cn , alle mense lijlcc Ylcnrdigheid en mensc lij k gevoe l a f l eggen en eindigen mot t e buigen voor elke vernedering , ~f , het bloed zal u naar het hoofd vliegen , gij zult met afschuw gruwen van uw 81avenlot, en hem honen . Den , op straat geworpen , zult gij verstaan dat de socialisten gelijk hadden toen zij zeiden: "Staat op , staat op tegen de maatschappelijke ond0rdrukking , want deze is de oorzaak van alle slavernij" . Dan zul t gij uw pl aats komen innemen onder de socialisten om met hen te werken aan de afschaffing der slavernij in staat en maatschappij. Hoort ook de levensgeschiedenis van haar, die gij vroeger zo hebt bewonderd , dat meisje met die open blik , die vlugge tred , die levendige geest . Jarenlang heeft zij in haar dorpje geworsteld met ellende , eindelijk toog zij heen naar de grote stad. Zij wist dat de strijd om het bestaan ook daar hard zou zijn , maar toch hoopte zij eerlijk haar brood te verdienen . Een jonge bourgeois maakt haar he t hof , misleidt haar door mooie woorden en beloften , zij geeft zich over met al de hartstocht der j eugd , en na verloop van een jaar is zij verlaten met haar kind in de armen. Altijd moedig , geeft zij de strijd niet op , maar toch is zij bezweken in de worsteling tegen koude en honge r , aan ziekte be zweken - 37 - in het hospitaal. En als gij dit zult vernomen hebben , wat zult gij dan doen? Zult gij de pijnlijke indruk trachten uit te wissen door domweg t e zeggen dat zij de ee rste nie t is en ook de laatste wel niet zal zijn , zult gij wellicht in de kroeg met and e r e woestaards haar nage dachtenis nog be sme tten door liederlijke woorden? Of dit , 6f haar ge schiedenis zal uw hart tref f en ; dan zult gij de laaghartige verleider opsporen en hem voor zijn misdadig opzet doen boeten; ~an zult gij nadenken over gevallen als deze , di e elke dag plaats vinden , en gij zult begrijpen dat ze zullen blijven voorkomen , zolang de maatschappij is verdeeld in twee kampen - de ellendigen in het ene , en in he t andere luiaar ds , genotzoekers met fraaie woorden en boze lusten . Dan zult gij begrijpen dat het hoog tijd wordt om die kloof t e dempen, en gij zult toesne llen en u sch ~ ren onder de vaûn der socialisten . En gij , volksvrouw ! Lant deze geschi edenis u koud? Als gij he t zij den kopj e streelt van het do chte rtj e non uw zijde , denkt gij e r dan nooit oon wa t hUD.r lot za l zijn , als de staat van zaken nie t verandert? Denkt gij er nooit non wnt de t oekomst heeft wegge l egd voor uw jonge r e zuste r , voor uw zonen? Moe t en uw zonen dan wegkwijnen , zoals uw vader is weggekwijnd , denkend ann ni ets dan aan een stuk brood en zonder eni g ander genot den de kroeg? Wilt gij uw mnn t uw jongen dun altijd zien over gel ever d aun de genade of - 38 - ongenade ven de eer s t e de best e , die geld heeft om "handen" te huren? Verlangt gij dut zij altijd zullen blijven slaven van pctroons , vlees voor het kanon der machthebbe r s , mest voor de akkers der rijken? Neen, dui zendmeel neen ! Ik weet dat he t bloed in u kookt ol s gij hoort dot uw echtgenoot , die zo s t out he t werk stoo.kt e , t en slotte t och me t de pet i n de hend de voor waa rden heeft moe t en cannemen door de patroon hooghartig gesteld . Ik weet wel dat gij de spaanse vrouwen bewonder t, die bij een opstand des volks de boezem ontblootten voor de 'Qa j onetten der soldaten . Ik Vle et dat gij dat russische meisje eer t , dat de s a traap , die een gevangen 8 o ci a ~ list bel edi gde , een koge l door de kop heeft willen jagen . Ik wee t dat uw hart warm klopt , als gij leest hoe de vrouwen des volks te Parijs pal stonden om onder een r egen van lood de mannen aan t e' vuren tot heldenmoed . En omdat ik di t alles weet , daar om we e t ik dat ook gij u zult sc har en aen de zijde van hen , die str ij den voor het rijk der toekomst . ' Gij al l en , brave j onge l i eden - mannen en vrouwen - kent uw r echt en en komt tot ons! Komt t ot uw broede r s om t e arbeiden aan de r evolutie , die alle slavernij zal afschaf f en , alle ke t enen verbreken , die ol I e overlevering zal te niet doen en ni euwe gezichtsvelden zal openen , die in de mense lijke maatschappij de w&re ge lijkhei d, de ware vrij he i d zal vestigen , dat i s : ARBEID VOOR ALLEN , voor a llen al de vruchten van - 39 - hun arbeid , voor allen he t volle geno t van a l hun ve rmogens , voor allen een natuurlijk, me nswno.rdig, gelukkig l even. Zegt niet dat wij te zwnk zijn , om dit heerlijk doel t e bereileen! Ziet rondom u , hoe t a lrijk wij zijn die ellende en onrecht lijden. De landbouwe r s , die vlerken voor on deren , die hav e r e t en om de t c.rwe t e l aten voor hun meesters, wij t e llen ze bij millioenen! Wij zijn zo talrijk, dut wij de mnssa uitmnken vnn het volk; de we r klieden , di e zijde en fluwee l maken om zelf i n· l ompen t e goen, ze zijn zo t alrijk dut , nIs het gegons der machine hen een ogenblik rust l oat , zij de straten en pleinen overstromen nIs een ontstuimi ge zee. De soldaten , die men l e i dt met een tror.une lstok, di e de koge l s krijgen om het lint en de kruizen t e l et en OM hun offici eren , zij hebben slechts r echt som- keert t e mnken e l s mennen , om hun ve r gulden bevelhebber s t e zien ve rbl eken vnn vrees! Wij - o.llen di e lij den , ellen die wor den gehoond - wij zijn een oneindi ge menigt e , wij zijn een oceocn di e o.l l e s krul verslinden . ZODRA VlIJ WILLEN, ZULLEN WIJ RECHT DOEN OP AARDE . " Als j e eenmca.l gewoon bent 11 ti een r iem t e dragen dan voel ll " j e j e ongemakkelijk els j e 11 11 hem niet om hebt. " Koning Boudewijn bij de openi ng ven dG 50ste Brussel se c.u t obeurs.